​

​Getuigenissen is een digitalisering- en transcriptieproject dat getuigenverklaringen en verhoren van verdachten uit 18de- en 19de-eeuwse criminele rechtbanken in België verzamelt, digitaliseert en transcribeert. Binnen het project werken verschillende disciplines aan de Vrije Universiteit Brussel  (taalkundigen, sociologen, criminologen en historici) samen met de Rijksarchieven en Histories vzw. Getuigenissen kadert bovendien binnen de jonge onderzoeksdiscipline van de Digital Humanities, die kennis over en de infrastructuur voor digitalisering wil ondersteunen en verbeteren. Aan de Vrije Universiteit Brussel wordt dit vormgegeven door de interdisciplinaire onderzoeksgroep DIGI (Brussels Platform for Digital Humanities).

​

​

​

​

​

WAAROM CRIMINELE BRONNEN?

_____

 

​

Verhoren en verklaringen van getuigen en daders bieden een uitzonderlijke inkijk in alledaagse historische praktijken. Niet alleen criminele feiten, maar ook zeden en gewoonten, denkbeelden en het reilen en zeilen van de 18de- en 19de-eeuwse samenleving kunnen met deze historische documenten in beeld gebracht worden. Deze informatie ontbreekt vaak in historisch bronnenmateriaal en gerechtelijke dossiers geven dan ook heel wat prijs over sociale groepen die vaak onzichtbaar zijn voor historici. Bovendien is de manier waarop verschillende sociale groepen de feiten beschreven en voorstellen van onschatbare waarde voor de kennis over taalgebruik en -evolutie. De functionaris van dienst diende het verhoor van de getuige immers zo accuraat mogelijk te noteren. Deze bronnen zijn dus niet alleen voor historici van belang, maar ook voor linguïsten, criminologen, sociologen, genealogen en heemkundig onderzoek bieden deze  documenten een waardevolle schat aan kennis.

​

​

​

​

​

 HET GERECHTELIJKE KLUWEN

_____

​

​

Het potentieel van deze (vroeg)moderne gerechtelijke documenten is amper benut. Hoe komt dat? Ten eerste liggen de gerechtelijke dossiers, met daarin vaak vele getuigenverklaringen en daderverhoren, verspreid over de vele archieven die België rijk is. Dit is onder meer een gevolg van de honderden rechtbanken die doorheen deze twee eeuwen het grondgebied van het huidige België hebben bediend. Ten tweede zijn deze bronnen soms moeilijk toegankelijk. Een index om de aantallen in te schatten, of om te zoeken op naam, regio of type conflict ontbreekt vaak. Voor onderzoekers die specifiek werken rond één thema, of één bepaald conflict, is het dus een tijdrovende bezigheid om de relevante dossiers voor het eigen onderzoek te vinden. Het gevolg is dat procesdossiers en gerechtelijke bronnen niet ten volle kunnen aangewend, terwijl ze een schat aan informatie bevatten. Bovendien heb je kennis over de structuur van en de gevolgde procedures aan de rechtbanken in kwestie nodig om de diverse bronnen binnen de gerechtelijke archieven te begrijpen.

​

​

​

​

​

ONDERZOEKSMOGELIJKHEDEN

_____

 

 

Getuigenissen wil hierop een antwoord bieden door deze bronnen uit verschillende regio’s uit België en over de twee eeuwen heen samen te brengen en te digitaliseren. Dit creëert vele bijkomende onderzoeksmogelijkheden. Met alle verzamelde gegevens wil dit project binnen vier onderzoeksdomeinen (geschiedenis, criminologie, taal- en letterkunde, sociologie) het potentieel van getuigenverklaringen en verhoren van daders aantonen. Vier onderzoeksluiken worden alvast naar voren geschoven:

 

• Het historische luik focust op het gebruik van ruimte tijdens de transitieperiode 1700-1900. Hoe beleefden getuigen en daders hun omgeving? Hoe beschreven ze dit tijdens de ondervragingen? Waar bevonden zich de plaatsen van delict. Deze gegevens zullen de basis vormen voor uitgebreide GIS (= geografisch informatiesysteem)-analyses. Het plaatsen van historische gegevens  op kaarten leveren alvast nieuwe inzichten op.

• Het historische sociolinguïstische luik wil het Nederlands en het Frans gebruikt in de Zuidelijke Nederlanden, en later het gebied Vlaanderen, tijdens de achttiende en negentiende eeuw in kaart brengen. Niet alleen het geschreven woord wordt onderzocht, ook het gesproken woord in al haar dialectische variaties komt aan bod. Verhoren lenen zich daar goed toe, aangezien het gesproken woord zo accuraat mogelijk werd geregistreerd.

• Het sociologische luik benadrukt de rol van sociale identiteit en representatie. Gerechtelijke bronnen lenen zich er uitstekend toe om sociale verschillen en ongelijkheid in beeld te brengen. Hoe positioneerden getuigen en daders zich naar elkaar in hun verhoren, maar ook naar de ondervragers? Dit onderdeel kadert ook binnen de sociale netwerk analyse: wie had contact met wie en hoe functioneerden bijvoorbeeld buurtnetwerken?

• Het historisch-criminologische luik wil de ervaringen met criminaliteit en criminalisering ten tijde van juridische hervormingen bestuderen. De achttiende en negentiende eeuw vormen een transitieperiode op verschillende domeinen: sociaal, politiek, juridisch, enz. Deze veranderingen hebben hun weerslag op crimineel gedrag, de percepties en de ervaringen met criminaliteit.

​​

​

​

​

​

NEEM DEEL!

_____

​

​

​

​

​